---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 大乘九部 (Đại Trí Độ Luận)
Phật nói các kinh Đại Thừa, không ngoài ba bộ nhân duyên, luận nghị, thí dụ. Lý do nói là chín bộ là vì Đại Thừa nói thẳng đến pháp lớn, không qua nhân duyên, chỉ nói lý tánh viên dung, nên dứt hết bàn luận, chỉ hiển bày chân thường, không cậy vào thí dụ. Vì thế các kinh Đại Thừa, chỉ còn lại chín bộ phương quảng. Nói riêng thì chỉ có vậy, nhưng nếu nói chung thì gồm có kinh Đại Thừa, Tiểu Thừa. Tất cả không ngoài 12 bộ.
Một, Tu Đa La. Tiếng Phạn là Tu Đa La, tiếng Hoa là Khế Kinh. Khế là trên phù hợp với lý của chư Phật, dưới phù hợp căn cơ của chúng sanh. Kinh là pháp, là thường; gọi chung là lời dạy của Phật. Nay nói Tu Đa La là chỉ cho văn trường hàng trong các kinh. Vì nói thẳng tướng của các pháp, tùy theo nghĩa lý ngắn, dài không kể đến câu, chữ; đó là trường hàng.
Hai, Kỳ Dạ. Tiếng Phạn là Kỳ Dạ, tiếng Hoa là Ứng Cúng, còn gọi là Trùng Tụng hay là Kệ. Vì ứng với phần trường hàng ở trên mà nói lại nghĩa của phần ấy, dưới hình thức hai câu, bốn câu, sáu câu, tám câu cho đến nhiều câu, đều gọi là tụng.
Ba,Già Đà. Tiếng Phạn là Già Đà, tiếng Hoa là Phúng Tụng. Không nói lại phầnvăn trường hàng, mà nói thẳng ra dưới hình thức kệ, như Khôngphẩm của Kinh Kim Quang Minh, cũng gọi là Cô khởi; như trong kinh Lăng Nghiêm, kệ của A Nan khen ngợi Phật: Diệu trạm tổng trì bất động tôn,…
(Lăng Nghiêm là tiếng Phạn, gọi đủ là Thủ Lăng Nghiêm, tiếng Hoa là Kiện Tướng Phân Biệt).
Bốn, Y Đế Mục Đa. Tiếng Phạn là Y Đế Mục Đa, tiếng Hoa là Bổn Sự. Như Lai nói về nhân địa của các vị Bồ Tát đã làm. Như trong Kinh Pháp Hoa nói Bồ Tát Dược Vương đã từng ở chỗ đức Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức, chứng được pháp hoan hỷ, tự đốt cánh tay cúng dường Phật, tu tập các khổ hạnh để cầu đạo Bồ Đề.
Năm,Xà Đa Ca. Tiếng Phạn là Xà Đa Ca, tiếng Hoa là bổn sanh. Phật nói về sự thọ sanh đời trước của các Bồ Tát và tự nói khi Phật còn là Bồ Tát, tu các khổ hạnh. Như Kinh Niết Bàn nói: Tỳ Kheo nên biết, ở đời quá khứ, ta đã làm con nai, con mang, con heo, con thỏ, Túc Tán Vương, Chuyển Luân Vương, rồng, xí điểu… để thực hành Bồ Tát đạo phải làm nhiều thân như vậy.
Sáu,A Phù Đạt Ma. Tiếng Phạn là A Phù Đạt Ma, tiếng Hoa là Vị Tằng Hữu, cũng gọi là Hi hữu. Như khi Phật vừa sanh ra, liền đi bảy bước, chân bước đến đâu có hoa sen mọc lên đở chân ở đó, ánh sáng lớn tỏa ra, soi sáng khắp cả mười phương thế giới, và nói như vầy: Ta là người độ tất cả sanh, lão, bệnh, tử của chúng sanh. Lúc ấy đại địa chấn động, trời mưa hoa xuống, cây phát ra âm thinh làm thành nhạc trời. Những việc hy hữu vô lượng như thế, đó gọi là chưa từng có và bốn chúng nghe điều chưa từng nghe, thấy điều chưa từng thấy, đều gọi là chưa từng có.
Bảy, Ưu Đà Na. Tiếng Phạn là Ưu Đà Na, tiếng Hoa là Tự Thuyết. Vì không có ai hỏi, Như Lai dùng trì tha tâm, quán sát căn cơ của chúng sanh mà tự thuyết giảng. Như ở hội Lăng Nghiêm, nói 50 việc của ma, mà không chờ A Nan hỏi; lại như kinh A Di Đà, không có duyên cớ gì, mà tự Phật kêu Xá Lợi Phất,… để nói.
(50 thứ ma sự là trong năm ấm, mỗi ấm có mười thứ ma sự. Tổng cộng là 50 ma sự. Tiếng Phạn là Xá Lợi Phất, tiếng Hoa là Thứu Tử).
Tám,Tì Phật Lược. Tiếng Phạn là Tì Phật Lược, tiếng Hoa là Phương Quảng. Lý đúng đắn gọi là phương. bao quát gọi là quảng. Vì các kinh điển Đại Thừa phương đẳng có ý nghĩa to lớn, bao quát tất cả, giống như hư không, tức là lý thể của các kinh.
Chín, Hòa Ca La. Tiếng Phạn là Hòa Ca La, tiếng Hoa là Thọ Ký. Như Lai vì Bồ Tát, Thinh Văn, Duyên Giác thọ ký làm Phật sau này. Như Kinh Pháp Hoa nói: Này ông A Dật Đa, ở đời tương lai, ông sẽ thành Phật, hiệu là Di Lặc…
(Tiếng Phạn là A Dật Đa, tiếng Hoa là Vô Năng Thắng. Tiếng Phạn là Di Lặc, tiếng Hoa là Từ Thị).