---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Chú Thích Phật Học - Pháp Thí Hội -----------------------------
● Năm ý bất phân giáo. Thanh Lương quốc sư đời Đường suy nguyên lý Phật giáo thấy có 5 ý sau:
1. Lý bất nhị vị, thù đồ đồng qui: ( lý không có hai vị, khác đường cùng về 1 mục đích). Ý nói các Pháp của Phật thuyết, lý vốn không hai, nhưng tùy theo căn cơ mà có sự lý giải khác nhau, nên có đường lối khác nhau. Cơ kiến dẫu khác nhưng cùng qui về một thực, nên Bất phân.
2. Nhất âm phổ ứng, nhất vũ phổ tri: (1 âm vang khắp, một mưa tưới khắp). Ý nói Phật dùng một âm mà thuyết pháp, bình đẳng phổ ứng, căn cơ khí lượng, dù to hay nhỏ đều được lợi ích như cây cỏ trên mặt đất chỉ một trận mưa mà tưới được khắp, nên Bất phân.
3. Nguyên Phật bản ý, vị nhứt sự cố: Có nghĩa là xét bản ý Phật chỉ vì một sự. Chỉ việc Phật vốn vì nhân duyên đại sự mà xuất hiện ở đời, khai thị cho chúng sinh đều được làm Phật. Kinh Pháp Hoa nói rằng : “ Chín bộ pháp này tùy thuận chúng sanh mà thuyết, lấy việc nhập Đại Thừa làm gốc”. Ý Phật như vậy, nên là Bất phân. + Chín bộ là :
- 1. Khế Kinh.
- 2. Trùng tụng
- 3. Phúng tụng
- 4. Nhân duyên
- 5. Bản sự
- 6. Bản sinh
- 7. Hi hữu
- 8. Thí dụ
- 9. Luận nghị.
- Tùy nhất nhất văn, chúng giải bất đồng : ( cùng một lời văn, mỗi người hiểu mỗi khác). Ý nói chư Phật thuyết về pháp vô thường, có người coi sinh diệt là vô thường, pháp vốn là một mà cơ giải khác nhau, nên là Bất phân.
5. Đa chủng thuyết pháp, hoặc chi lưu cố : ( Nhiều loại thuyết pháp vì sợ có thể sẽ thành chi lưu). Ý nói lúc Pháp sắp diệt, có nhiều loại dị thuyết e sẽ hỗn độn, vốn là một vị sẽ thành các chi lưu khác nhau, cho nên Bất phân.
Theo Tđph Hán Việt.
----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 不分教五意 (Hoa Nghiêm Kinh Sớ)
Năm ý không thể phân chia giáo lý của Đức Phật được. Vào đời Đường, quốc Sư Thanh nguyên nói rằng suy cho cùng giáo lý của Phật, có năm lý do, không thể phân chia được.
Một, Lý Bổn Nhất Vị Thù Đồ Đồng Qui. Những giáo pháp Phật đã nói ra, lý vốn không hai, tùy theo căn cơ của chúng sanh mà giải thích khác nhau, nên có nhiều đường. Kiến thức, căn cơ tuy khác nhau, nhưng cuối cùng đều trở về một sự thật, nên không thể phân chia.
Hai, Nhất Âm Phổ Ứng Nhất Vũ Phổ Tư. Phật dùng một âm thanh nói pháp, rộng khắp, bình đẳng, căn cơ lớn nhỏ đều được lợi ích. Giống như cây cỏ mọc ở mặt đất được thấm nhuần, nên không thể phân chia.
Ba, Nguyên Phật Bổn Ý Vi Nhất Sự Cố. Phật chỉ có một nhân duyên lớn xuất hiện ở đời: dạy dỗ, chỉ bảo cho chúng sanh đều được thành Phật. Kinh Pháp Hoa nói: chín bộ pháp này của ta là tùy thuận chúng sanh mà nói, để thể nhập vào Đại Thừa là điều cốt yếu. Ý của Phật là như thế, nên không thể phân chia giáo lý ra được. (chín bộ là Kế kinh, Trùng Tụng, Phúng Tụng, Nhân Duyên, Bổn Sự, Bổn Sanh, Hy Hữu, Thí Dụ, Luân nghị)
Bốn, Tùy Nhất Nhất Văn Chúng Giải Bất Đồng. Ví như, khi Phật nói về pháp vô thường; hoặc cho sanh, diệt là vô thường; hoặc cho không sanh, không diệt là vô thường; Pháp chỉ có Một, mà tùy căn cơ giải thích khác nhau, nên gọi là không thể phân chia.
Năm, Đa Chủng Thuyết Pháp Thành Chi Lưu Cố. Lúc pháp của Phật sắp bị tiêu diệt, có rất nhiều dị giáo ra đời, sợ vị duy nhất của giáo pháp bị xen tạp, thành ra chi phái khác nhau, nên không thể phân chia.