---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Trích Lục Phật Học - Cs Hạnh Cơ -----------------------------
● Chùa Thiếu lâm. Có hai ngôi chùa cùng tên Thiếu-lâm: một ngôi tọa lạc tại Bàng-sơn, tỉnh Hà-bắc, được xây vào giữa thế kỉ 13, dưới triều đại nhà Nguyên; một ngôi tọa lạc tại Tung-sơn, tỉnh Hà-nam, được xây sớm hơn, vào cuối thế kỉ thứ 5, dưới triều đại nhà Bắc-Ngụy. Nhưng ngôi chùa Thiếu-lâm được nhiều người biết và nói tới nhiều nhất là ngôi ở Tung-sơn, tỉnh Hà-nam. Chùa này tọa lạc tại ngọn Thiếu-thất, là một ngọn ở đầu phía Tây của rặng núi Tung-sơn, do vua Hiếu-văn đế (471-499) của nhà Bắc-Ngụy kiến tạo vào năm 496, mời Phật Đà thiền sư (người Thiên-trúc) trụ trì. Năm 527, ngài Bồ Đề Đạt Ma đến đây, ngồi trong hang đá “diện bích” nhập định 9 năm, rồi truyền pháp cho sư Tuệ Khả, sáng lập Thiền Tông; sử gọi ngài Bồ Đề Đạt Ma là Sơ-tổ, chùa Thiếu-lâm là tổ đình, tăng tục vân tập tu học đông đảo, Thiền pháp từ đó thịnh hành. Đến triều đại Bắc-Chu, vua Vũ đế (561-578) bài trừ đạo Phật, tất cả tự viện đều bị phá hủy, chùa này cũng cùng chung số phận; nhưng đến đời vua Tĩnh đế (579-581) thì chùa lại được phục hưng, và được đổi tên là Trắc-hộ. Đến thời đại nhà Tùy, vua Tùy Văn Đế (581-604) ban sắc, chùa lấy lại tên cũ là Thiếu-lâm. Năm 617 (năm cuối cùng của vua Tùy Dạng đế) chùa bị sơn tặc phá hủy, chỉ còn lại một ngôi tháp. Vào đầu thời đại nhà Đường, vì tăng chúng chùa Thiếu-lâm từng giúp vua Đường Thái-tông (627-649) dựng nước có công, chùa Thiếu-lâm lại được trùng hưng, và môn võ nghệ Thiếu-lâm cũng được nổi danh, thịnh truyền từ đó. Từ cuối đời Đường sang đời Ngũ-đại (tức nửa đầu thế kỉ thứ 10), chùa Thiếu-lâm là đạo tràng lớn của tông Lâm Tế; từ thế kỉ 13 đến nay, nó là đạo tràng trung tâm của tông Tào Động.
----------------------------- Từ Điển Thiền Tông Hán Việt - Hân Mẫn - Thông Thiền -----------------------------
● 少 林 寺. 1. Chùa nằm dưới chân ngọn Ngũ Nhũ Phong, núi Thiếu Thất cách Bắc thành 15km, thuộc huyện Đăng Phong, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Chùa được xây dựng vào niên hiệu Thái Hòa thứ 19 (495) đời Bắc Ngụy. Niên hiệu Hiếu Xương thứ 3 (527), Bồ Đề Đạt Ma tại chùa này ngồi 9 năm xoay mặt vào vách tu định, rồi truyền pháp cho Huệ Khả, khai sáng Thiền Tông Trung Quốc, nên gọi Đạt Ma là Tổ sư và chùa Thiếu Lâm là Tổ đình. Đầu đời Đường, tăng chúng chùa Thiếu Lâm giúp vua Đường Thái Tông mở nước có công; từ đó chư tăng thường tập quyền thuật nên Thiền Tông và võ nghệ Thiếu Lâm rất nổi tiếng và được truyền bá rộng rãi. Vua Cao Tông và Võ Hậu đều sùng kính, sửa sang chùa miếu. Sau đó, trải qua các cuộc loạn lạc vào cuối đời Đường đời Ngũ Đại, chùa dần dần suy vi. Niên hiệu Thuần Hựu thứ 5 (1245) đời Tống, Thiền Sư Tuyết Đình Phúc Hựu và các vị nối pháp ngài như: Linh ẩn Văn Thái, Cổ Nham Phổ Tựu, Tức Am Nghĩa Nhượng, Thuần Chuyết Văn Tài tiếp nối nhau trụ trì chùa này và đều làm hưng thịnh Thiền Tông, truyền thừa tông Tào Động dòng chính. Trong khoảng cuối đời Đường đời Ngũ Đại, có thiền tăng tông Lâm Tế ở chùa Thiếu Lâm; từ đời Kim, Nguyên đến nay là đạo tràng của tông Tào Động. Cuối dời Nguyên, chùa bị phá hoại nghiêm trọng, đến đời Minh thì hưng thịnh trở lại. Đầu đời Thanh, do vì chùa Thiếu Lâm trở thành khu vực “Phản Thanh phục Minh” nên bị thiêu hủy. Niên hiệu Ung Chính thứ 13 (1735) đời Thanh, chùa đươc trùng tu với quy mô lớn. Năm 1928 một phần chùa bị phá hủy bởi nạn binh lửa. Năm 1932 lại được trùng tu. Diện tích hiện còn trên 30. 000㎡, phần lớn là các kiến trúc còn sót lại của đời Minh, Thanh như sau: Sơn môn, Khách đường, Đạt Ma đình, Bạch y điện, Địa tạng điện, Thiên Phật điện. Tấm bảng gắn trên Sơn môn có 3 chữ “Thiếu Lâm Tự” do vua Khang Hy viết. Thiên Phật điện được xây dựng vào niên hiệu Vạn Lịch thứ 16 (1588) đời Minh, vào khoảng niên hiệu Càn Long (1736-1975) được trùng tu với quy mô lớn, bảo tồn điện rất hoàn chỉnh. Sau đàn có bích họa “500 vị La Hán chầu Phật Tỳ Lô” rất to của đời Minh, diện tích trên 300㎡. Bạch y điện là kiến trúc đời Thanh. Trong điện, trên đàn có vẽ các bài luyện tập võ thuật của Thiếu Lâm Tự và bức bích họa “13 vị Hòa Thượng cứu vua Đường” rất được trân quý. Trong chùa còn có trên 300 bia đá được khắc vào đời Đường, trong đó có các tấm:
― “Hoàng Đường Tung Nhạc Thiếu Lâm Tự bi” do Đường Huyền Tông viết.
― “Đại Đường Thiên hậu Ngự chế thư bi” do Vương Tri Kính viết.
― “Đệ Nhất Sơn” do Tống Mễ Phế viết.
― “Tức Am Thiền Sư bi” do vị tăng Nhật Bản tên Thiệu Nguyên viết vào đời Nguyên.
― “Dụ Công bi” do Triệu Mạnh Phủ viết vào đời Nguyên.
― “Đạo Công bi” do Đổng Kỳ Xương viết vào đời Minh đều là những di vật văn hóa trân quý.
Bên ngoài chùa còn có những di tích lịch sử văn hóa như: Sơ tổ am, Nhị tổ am, Đạt Ma động, Tháp lâm.
● 2. Chùa ở thôn Ngọc Lâm, huyện Phúc Thanh, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Đây là Thiếu Lâm Tự ở Mân Trung (tức Nam Thiếu Lâm Tự). Ngày 15-11-96, người ta đã công bố tìm thấy được di chỉ của “Mân Trung Thiếu Lâm Tự” ở dưới núi Di Lặc, phía sau là Tung Sơn, dãy núi ở phía bắc gọi là Cửu Liên Sơn. Chùa này là một nhánh của Thiếu Lâm Tự ở Tung Sơn, tỉnh Hà Nam, là một địa chỉ Phật giáo quan trọng của Trung Quốc. Theo: Tạp Chí Trung Quốc Ngày Nay số 6-1997.